YENİ SOSYAL GÜVENLİK YASASI:1 EKİM 2008 İsteğe bağlı sigortalılıkta 1 Ekim’den sonra neler değişecek, isteğe bağlı sigortalı olanlar zararlı çıkmamak için nelere dikkat etmeli?Sosyal güvenlik uzmanı Ali Tezel, NTVMSNBC okurları için yanıtladı. İSTANBUL - 1 Ekim’de yürürlüğe girecek Sosyal Güvenlik Yasası birçok yenilik getiriyor. Yeni dönemde SSK ve Emekli Sandığı’nda isteğe bağlı sigortalılık tamamen kaldırılıyor, sadece Bağ-Kur’da isteğe bağlılık devam ediyor. İsteğe bağlı sigortalılık ile ilgili uyarıda bulunan Tezel, “Şu anda SSK’ya isteğe bağlı sigorta primi ödeyenlerle Emekli Sandığı’na isteğe bağlı sigorta primi ödeyenlerin 1 Ekim 2008 günü ve sonrasında isteğe bağlı sigortada 3.5 yıldan daha az kalmaları kendi menfaatleri için daha doğru olacaktır” dedi. ‘İsteğe bağlı sigortalılık’ uygulamasında 1 Ekim’den sonra nasıl hareket edilmeli, önemli noktaların altını çizer misiniz? En önemli husus şu: Şu anda SSK’ya veya şu anda Emekli Sandığı’na isteğe bağlı prim ödeyenler eğer 1 Ekim’den sonra 3.5 yıldan çok prim öderlerse emekliliklerini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacaklar. Çünkü son 7 yıl içinde en çok nereye prim ödediyseniz o şartlarla emekli olursunuz. 1 Ekim’den sonra 3.5 yıldan fazla isteğe bağlı sigortalılıkta kalırsanız Bağ-Kur’a prim ödemişsiniz demektir. Bu durumda da Bağ-Kur’un şartlarıyla emekli olmakla karşı karşıya kalınır. Bağ-Kur’dan emekli kalmak biraz daha zordur, daha geçtir, emekli aylığı da daha düşüktür. O bakımdan şu anda SSK’ya isteğe bağlı sigorta primi ödeyenlerle Emekli Sandığı’na isteğe bağlı sigorta primi ödeyenlerin 1 Ekim 2008 günü ve sonrasında isteğe bağlı sigortada 3.5 yıldan daha az kalmaları kendi menfaatleri için daha doğru olacaktır. Ayrıldıktan sonra da bir işyeri veya fabrikada sigortalı çalışarak eksik primlerini ödesinler. 1 EKİM’DEN SONRA PRİM YÜZDE 60 ZAMLANACAK Şu anda SSK’ya isteğe bağlı prim ödeyenlerle Emekli Sandığı’na isteğe bağlı prim ödeyenler ve Bağ-Kur’a isteğe bağlı prim ödeyenler sağlık yardımı alamıyorlardı. Yeni dönemde sağlık yardımı alabilecekler. Sağlık yardımı konusu ise bir kısım vatandaşlar için olumlu, bir kısmı için ise olumsuz olacak. Bağ-Kur’da şu anda emeklilik primi yüzde 20, SSK’da yüzde 25, Emekli Sandığı’nda da yüzde 20 olarak uygulanıyor. Ama yeni dönemde yüzde 30 kesileceği için isteğe bağlı sigorta priminde ödenecek rakam da 1 Ekim’den sonra yaklaşık olarak yüzde 60 oranında zamlanıyor. SIFATLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILDI Şimdi konunun ayrıntılarına girebilir miyiz? ‘İsteğe bağlı sigortalılık’ uygulaması 1 Ekim’den önce nasıldı, 1 Ekim’den sonra nasıl olacak? İsteğe bağlı sigortada şu anda SSK’nın, Bağ-Kur’un ve Emekli Sandığı’nın yani memurların olmak üzere isteğe bağlı üç ayrı sigorta seçeneği var. Reform öncesinde SSK vardı, Bağ-Kur vardı, Emekli Sandığı vardı. Artık onlar yok, onların yerine Sosyal Güvenlik Kurumu var. Ancak kimin nereden emekli olacağı ve hangi usüllerle emekli maaşı bağlanacağının tespitinde ise bir değişiklik yok; sadece sıfatlarda değişiklik yapıldı. Eski SSK’lılara 4A diyoruz, eski Bağ-Kur’lulara 4B’ li diyoruz, eski Emekli Sandığı mensuplarına yani memurlara 4C diyoruz. 1 Ekim 2008’den önce ilk defa işe girmiş olanların nereden ve hangi maaşla emekli olacaklarını da son 7 yıllık sürede en çok 4A’ya mı, 4B’ye mi, 4C’ye göre mi prim ödediklerine bakılacak. Daha önce buna SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’na son 7 yıl içinde ne kadar ödediniz diye bakılıyordu. Bu durumda isteğe bağlı sigortada şöyle bir değişiklik var. 1 Ekim 2008’den sonra ödenecek isteğe bağlı sigorta, sadece 4B sayılacak. Yani eski ismiyle Bağ-Kur’a sayılacak. İSTEĞE BAĞLI SİGORTADA 3.5 YILDAN FAZLA KALINMAMALI İsteğe bağlı sigortalılık ne getirecek ne götürecek? Şu anda SSK’ya isteğe bağlı prim ödeyenler ve SSK’dan emekli olacak kişiler, eğer 1 Ekim 2008 gününden sonra isteğe bağlı sigortada 3.5 yıl ve daha fazla prim öderlerse; diğer anlatımla 1.260 günden daha fazla prim öderlerse SSK’dan emekli olma haklarını yitirip Bağ-Kur’lu imiş gibi emekli olmakla karşı karşıya kalacaklar. DAHA ÇOK PRİM ÖDEYEREK EMEKLİ OLACAKLAR Karşı karşıya kalmaları olumsuz bir durumu ifade ediyor, değil mi? Şu tür olumsuzluklar var. Birincisi, SSK’dan normal şartlarda 5 bin günde emekli olabiliyordunuz. Yaşlılıktan emeklilik 3 bin 600 gün idi. 1 Ekim 2008 gününden sonra isteğe bağlı sigortada 1.260 günden fazla bulunurlarsa bu durumda Bağ-Kur’lu gibi emekli olacaklar. Bu şu demek: Kadınlar 7 bin 200 günde, erkekler 9 bin günde emekli olacaklar. Veya yaşlılıktan emeklilikte en az 5 bin 400 gün prim ödemek zorunda kalacaklar. Yani daha çok prim ödeyerek emekli olacaklar. 1.500 YTL EMEKLİ MAAŞI YERİNE 400 YTL Daha çok prim ödeyerek emekli olacakların maaşları da mı yüksek olacak? Hayır. Bugün SSK’dan taban aylıkla emekli olan birisi 598 YTL maaş alır. Bağ-Kur’da ise bu maaş 320 YTL. 1 Ekim 2008’den sonra gelecek isteğe bağlı emeklilik düzenlemesinin özelliğinden dolayı eşitler arasında daha fazla prim ödeyerek daha düşük emekli aylığı almakla karşı karşıya kalacaklar. Bu sadece SSK’lılar için geçerli değil. Şu anda 5434 sayılı T.C Emekli Sandığı Kanunu gereğince isteğe bağlı iştirakçi olanlar da 1 Ekim 2008’den sonra isteğe bağlı prim öderlerken 4C’li sayılacaklar. Yani bunlar da memur gibi emekli olmayı beklerken yani memur gibi emekli aylığı almayı beklerken 1 Ekim 2008 günü ve sonrasında 3.5 yıldan daha uzun süre isteğe bağlı sigortalı memur gibi emekli olamayacaklar; Bağ-Kur’lu gibi emekli olacaklar. ÖRNEK: Bir hekimi, bir hemşireyi ele alalım: İsteğe bağlı Emeklilik Sandığı iştirakçisi olarak emekliliğini doldurmaya 4 yıl kalmışsa, 1 Ekim 2008’den sonra 4 yıl daha isteğe bağlı prim ödeyerek memur gibi emekli olmayı beklerken birden bire Bağ-Kur’lu gibi emekli olmakla karşı karşıya kalacaklar. Bu şu anlama geliyor: 1.400 ya da 1.500 YTL emekli maaşı almayı beklerken, birden bire 400 YTL emekli maaşı almakla karşı karşıya kalacaklar. HEM EMEKLİLİK, HEM DE GSS PRİMİ ÖDEYECEKLER Olumlu diyebileceğimiz değişiklikler de var mı? İsteğe bağlı sigortada olumlu diyebileceğimiz ama bazı kesimleri de olumsuz etkileyen bir düzenleme geliyor yeni dönemde; sağlık yardımı geliyor. Şu anda SSK’ya isteğe bağlı sigorta primi ödeyenler veya Emekli Sandığı’na isteğe bağlı prim ödeyenler sağlık primi ödeyemiyorlar. Sağlık primi ödeyemedikleri için de emekli oluncaya kadar kendi adlarına sağlık yardımı alamıyorlar. Tabii eşlerinin, babalarının adına sağlık yardımı almaları ayrı bir olay. 1 Ekim 2008’den sonra kendi üzerlerinden sağlık yardımı almak hakları geliyor. Buna hak da diyebiliriz zorunluluk da diyebiliriz. 1 Ekim 2008’den sonra isteğe bağlı sigortada genel sağlık sigorta primi ödeme mecburiyeti geliyor. Hem emeklilik primi ödeyecekler hem de genel sağlık sigortası primi ödeyecekler. 250 YTL DEĞİL, 320 YTL PRİM ÖDENECEK Şu anda isteğe bağlı SSK’nın prim oranı yüzde 25. Yani kişi belirlediği kazancın yüzde 25’i oranında isteğe bağlı sigorta primi öder. 638 YTL asgari ücretten ya da 1.000 YTL kazancı olanlar 1.000 YTL’nin dörtte biri oranında, yani 250 YTL prim öder. 1 Ekim 2008’den sonra ise yüzde 20 oranında emeklilik, yüzde 12 oranında da genel sağlık sigortası primi ödemek zorunda olacaklar. Yani bugün 1000 YTL kazanıp 250 YTL prim ödeyen SSK’lı, 1 Ekim 2008’den sonra 320 YTL prim ödeyecek. Daha çok prim ödeyecek ama kendi adına sağlık yardımı alma hakkı olacak; anne-babası veya eşi üzerinden değil. SAĞLIK YARDIMI ALMAK İSTEYENLER İÇİN OLUMLU Ancak bir kısım insanlarımız da isteğe bağlı sigortada sağlık yardımı olmamasından memnundular, daha az prim ödüyorlardı. Eşleri ve çocukları ya da anne babaları üzerinden sağlık yardımı alıyorlar. İleride emekli olunca da sağlık yardımını kendi üzerlerinden alıyorlardı. O anlamda isteğe bağlı sigortaya sağlık yardımı gelmesi bir kesim için olumlu olurken, bir kesim için olumsuz olacaktır. Çünkü bir kesim isteğe bağlı sigorta primi öderken sağlık primi ödemedikleri için sağlık yardımı alamadıklarından hayıflanıyorlardı. Bu kesim için isteğe bağlı sigortaya sağlık yardımı gelmesi olumlu bir şey olacaktır. Tabii prim artışının yüzde 12 oranında olması da bir olumsuzluk olarak görülebilir. KADIN İŞİNİ BIRAKIP İSTEĞE BAĞLI SİGORTAYA GEÇERSE... 1 Ekim’den sonraki uygulama, işini bırakıp isteğe bağlı sigortaya geçen kadınların durumunu nasıl etkileyecek? İşini bırakıp isteğe bağlı sigortaya geçen bir kadının, annesi-babası üzerinden, evli ise eşi üzerinden sağlık yardımı alma imkanı olmayacak. İsteğe bağlı sigortalı olarak kendisi üzerinden sağlık primi ödemek zorunda olacak. 3 KURUM İÇİN FARKLI ŞARTLAR VARDI İsteğe bağlı sigortalılık için gereken şartlar neler? Yine bu konuda 1 Ekim’den sonra neler değişiyor? SSK’nın isteğe bağlısı var, Bağ-Kur’un isteğe bağlısı var, Emekli Sandığı’nın isteğe bağlısı var. Her birinin şartı farklı. En basit şart olan Bağ-Kur’un şartı; herhangi bir şartı yok. Bağ-Kur’un kapısının önünden geçerken bir dilekçe yazıp, “Bundan sonra size isteğe bağlı prim ödeyeceğim” demeniz yeterli. SSK’da ise daha önce SSK’ya ödenmiş 1.080 gün, yani 3 yıl süreli prim gerekli. Emekli Sandığı’nda ise daha önce Emekli Sandığı’na en az 10 yıl prim ödemiş olmak şartı var. Bağ-Kur’da ise herhangi bir önşart yok; dilekçe vermek yeterli. AVANTAJLARI DA VAR 50 yaşında biri için veya 40 yaşında biri için isteğe bağlı sigorta olmanın bir yararı var mı? Tabii var. Her dönem için var. Yeni dönemde de isteğe bağlı sigortalı olmanın avantajları var. Bugün için söylersek 50 yaşındaki bir kadın yoldan geçerken “Ben de emekli olayım” diye Bağ-Kur’un kapısından geçerse ilk defa sosyal güvenlik sistemi kapsamına girmiş dahi olsa, 15 tam yıl prim ödeyerek Bağ-Kur’dan emekli olma hakkı var. Normal şartlarda kadınlar 58 yaşında emekli olurlar, 60 yaşında da yaşlılıktan emekli olurlar. Yani Bağ-Kur’lu olan bir kadın bugün 25 tam yıl ödeyerek 58 yaşında veya 15 tam yıl ödeyerek 60 yaşında emekli olma hakkına sahip. Bu yeni yasada da pek büyük bir değişikliğe uğramıyor. Ancak emekli maaşının hesaplanması konusunda değişiklikler oluyor. Ama emeklilik şartları şu anda geçerli olan sistemden çok farklı olmayacak, 2026 yılına kadar aynen devam ediyor. Bir SSK’lı olarak Bağ-Kur’un kapısından geçerken isteğe bağlı sigortalılığı seçeceğim dediğinizde Bağ-Kur bunu kabul ediyor. Yeni dönemde SSK’nın ve Emekli Sandığı’nın isteğe bağlısı tamamen kaldırılıyor, sadece Bağ-Kur’da bağlı isteğe bağlı sigortalılık devam ediyor. KAYNAK: NTVMNSBC