Ä°ktisat teorileri ve bu teorilere paralel uygulanan ekonomi programları, zaman ilerledikçe ve aşırılık gelince, faydalı konumdan çıkarak bizzat sorun kaynağı haline gelebiliyor.

Nasıl mı?

Mesela, 1929 büyük ekonomik buhranında kilitlenen ekonomiye bakalım: Bir tarafta çalışmak isteyen iÅŸsizler ve diÄŸer tarafta boÅŸ fabrikalar vardı.

Keynes dedi ki; "devlet ekonomiye müdahale etsin ve suni talep oluÅŸtursun". Bu sayede talebi karşılamak için fabrikalar çalışmaya baÅŸlayacak. Fabrikalar çalışınca iÅŸsizler iÅŸ bulmuÅŸ olacak. Ä°ÅŸ bulan iÅŸçiler ise yeni talep oluÅŸturarak ekonomi normal rayına oturacak.

Sonra bir adım ileri gidildi. Özel sektörün sermaye birikiminin yetersiz olduÄŸu için yapamadığı büyük yatırımlı iÅŸletmeleri de devletler yapmaya baÅŸladı.

Ve devletler ekonomilerde önemli aktör oldular.

Sonra sistem yine tıkandı.

Anlaşıldı ki, devletler iyi birer iÅŸletmeci deÄŸiller. Çok basit ifade ile siyasiler 10 kiÅŸilik iÅŸe 100 kiÅŸi alıyor; ekonomik kararlar yerine siyasi kararlar verilerek devlet iÅŸletmeleri ya olması gerekenden daha düÅŸük kâr ediyor veya zarar ediyorlar.

Ve 80'lerde özelleÅŸtirme furyası baÅŸladı.

Özel sermayecilik yeniden keÅŸfedildi. Devletler ellerinde olan - olmayan deÄŸerleri satmaya baÅŸladılar.

Kimini de bedava devrettiler.

Türkiye, özelleÅŸtirme furyasına geç katılan ülkeler sınıfında yer aldı. Rivayet odur ki 90'lı yıllarda 40 milyar dolara satılması söz konusu olan Telekom, zamanında satılamadığı için 12 milyar dolara ihale edilebildi.

Nitekim Türkiye, büyük özelleÅŸtirmeleri 2001 krizinin ardından gerçekleÅŸtirebildi. Bu özelleÅŸtirmelerin içinde hiç ÅŸüphesiz en ilginci Petrol Ofisi'dir. Åžirketi satın alan DoÄŸan Grubu bizzat satın alan borçlu ÅŸirketi, satın aldığı ÅŸirketle birleÅŸtirip finansman yükünü devletin vergisi ile karşılaÅŸmıştır. Yani devletin vergisi ile devletin ÅŸirketini satın almanın ilginç bir hikâyedir Petrol Ofisi özelleÅŸtirmesi.

Bu iÅŸlemler sırasında bağımsız üst kurullardaki görev deÄŸiÅŸimleri ertesi çıkan kararlar da hafızalardadır.

Ama bugün ben daha ilginç bir özelleÅŸtirmeden bahsedeceÄŸim.

Yok yok, 22 milyar avroluk havaalanı ihalesi de küçük kalır bu özelleÅŸtirmenin yanında.

Ben bugün kamu borçlarının özelleÅŸtirmesini anlatacağım:

2002 yılını kapatırken kamunun çoÄŸu iç borç ve kalanı dış borç olmak üzere toplam 185 milyar dolar (brüt) borcu bulunmaktaydı. Aradan 10 yıl geçti ve kamunun borçları 310 milyar doları ulaÅŸtı.

Kamunun brüt borç stoku artarken aslında kamunun varlıkları daha fazla arttığı için, net borç stoku 150 milyar dolardan 130 milyar dolar seviyesine geriledi.

Yani, devletin borçlarından yine devletin varlıklarını çıkarttığımızda görüyoruz ki devletin net borçları artmamış, bilakis azalmış.

Devletin net borçları azalırken özel sektörün durumu ne olmuÅŸ?

On yıl önce dış borcu 107 milyar dolar olan bankalar ve reel sektörün 2012 sonunda borcu 329 milyar dolara yükselmiÅŸ.

Ülke olarak borç stokumuzun toplamda 292 milyar dolardan 640 milyar dolara yükseldiÄŸini görüyoruz. Devletin borç artışı yüzde 67 ama özel sektörün borç artışı yüzde 207.

Yani, nasıl bakarsanız bakın son on yılda devlet az borçlanmış, özel sektör ise daha çok borçlanmış. Åžimdi burada sormamız gereken soru ÅŸu:

Özel sektör neden borçlanıyor?

A-Devletin büyük varlık satışlarını dışarıdan borçlanarak almıştır.

B-Büyük bir yatırım hamlesine girerek içeride bulamadığı sermayeyi dışarıdan borçlanmıştır.

C-Açıklarını (zararlarını) kapatmak için borçlanmıştır.

Åžimdi cevap şıklarına göz atalım.

a-Kamu özelleÅŸtirmesi yaklaşık olarak 40 milyar dolar seviyesinde kaldığı için ve bu özelleÅŸtirmelerin en fazla yüzde 75'inin dış finansman olarak kullanıldığını kabul edersek, özel sektörün dış borçlanmasının ana kaynağı özelleÅŸtirme olamaz.

b- Özel sektör dışarıdan borçlanarak büyük bir yatırım hamlesi yapmış olsaydı istihdam seviyemizin de büyük bir sıçrama göstermesi gerekirdi. 2004 yılında 3 milyon 720 bin kiÅŸilik sanayi istihdamımız 2012 yılında 4 milyon 420 bin kiÅŸiye çıkmış. Sanayi sektörü 75 milyon kiÅŸilik Türkiye'de koskoca 8 yılda sadece 700 bin kiÅŸiye ek iÅŸ çıkartabilmiÅŸ.

Veya sanayi sektörü çok ama çok yüksek katma deÄŸerli ürünleri robotlarla mı üretmiÅŸ dersiniz.

Hayır.

Çünkü ihracatımızda da teknolojinin payı geriliyor.

Bakınız, sanayi sektörü yıllık yüzde 2,3 istihdam artışını hiç ama hiç kredi kullanmadan kendi katma deÄŸeri ile çok rahatlıkla gerçekleÅŸtirmeliydi. Koskoca Türkiye'nin sanayicileri yılda 86 bin kiÅŸiye iÅŸ mi vermeyecekler? Bu kadarcık istihdam için milyarlarca dolar dış borca mı ihtiyaç duyacaklardı.

O zaman özel sektör neden gırtlağına kadar borca giriyor.

En azından dış borç artışının yarısını oluÅŸturan sanayi sektörünü yatırım-istihdam iliÅŸkisi yönünden açıklayamıyoruz.

Geriye ne kaldı?

c- şıkkı.

Olayı özet ifade ile açıklamaya çalışalım.

Türkiye reel sektörün sırtına iki açıdan yüklendi. Bankaların ve devletin kasası reel sektöre dayandırıldı.

Hem devletin hem de bankaların kasası dolarken reel sektörün kasası boÅŸaldı, borcu arttı.

Yani Türkiye aslında en büyük özelleÅŸtirmeyi 100 milyar dolarlık kamu borcunu özel sektöre yükleyerek gerçekleÅŸtirmiÅŸ oldu.

Umarız bu borç Ä°spanya örneÄŸi gibi bir gün millileÅŸmez.

Veya TMSF örneÄŸi gibi olmayız.

Ne yaptı TMSF?

Tahsilât için kurulan bu devlet kurumu, Türkiye'nin en zengini olarak gösterilen iÅŸ adamının borç batağındaki ÅŸirketlerine el koyarak, alacak tahsili yerine iÅŸ adamının borçlarını devletleÅŸtirdi!

Yazının başında dedik ya: "Aynı program bir süre sonra sorunun kaynağı olabiliyor."

TSMF örneÄŸinde olduÄŸu gibi devlet artık zarar eden, maaÅŸ ödenmeyen ÅŸirketleri alıp düze mi çıkarıyor?

O zaman özelleÅŸtirme niye?

Åžimdi bu yazıyı okuyup bir ÅŸey anladıysanız lütfen bana da anlatır mısınız? Çünkü ben bu borç verilerinden ve devletleÅŸtirme-özelleÅŸtirme süreçlerinden yola çıkarak ekonomimiz hakkında bir ÅŸey anlamış deÄŸilim.

Üreterek mi borçlanıyoruz; yoksa tüketerek mi?

ÖzelleÅŸtiriyor muyuz-; yoksa devletleÅŸtiriyor muyuz?

Ä°brahim KAHVECÄ°- haber.stargazete.com