Eczacıbaşı, Anadolu, Yaşar, Enka ve Kale ilgilenmedi.
Bazı holdingler milyarlarca dolarlık özelleÅŸtirmeye ya çok az ilgi gösterdi, ya da hiç ilgi göstermedi.
Devlet 54 milyar dolarlık özelleÅŸtirme yaptı, TMSF aracılığıyla milyarlarca dolarlık varlık satışı gerçekleÅŸtirdi. Toplamda 70 milyar dolara yakın satış oldu. DeÄŸeri 1 milyar dolar üzeri 16 satış, 2 milyar dolar üzeri 6 satış, 500 milyon dolar üzeri 25 satış, 100 milyon dolar üzerinde 69, 30 milyon doların üzerinde 137 satış yapıldı.
Onlarca holding, şirket, şirketler grubu ihalelerden milyarlarca dolarlık alım yaptı.
Yaptığımız hesaplamalara göre 16 grup 1 milyar doların üzerinde alım yaptı. Ancak dikkat çekici olan ÅŸu; bazı holdingler bu ihalelere ya çok az ilgi gösterdi, ya da hiç ilgi göstermedi. Eczacıbaşı, ENKA, YaÅŸar, Anadolu, Kale Grubu, Boyner hiç bir alım yapmadı. Borusan, 16 yıl önceki Mannesman alımından sonra baÅŸka bir alım yapmadı. Ülker, birçok iÅŸte adı geçmesine raÄŸmen, özelleÅŸtirme ve TMSF satışlarından varlık alımı yapmadı. Bu iÅŸlerin dışında da sadece otoyol ve köprülerin iÅŸletme hakkı devir ihalesine katıldı. O ihalede iptal edildi.
ÖzelleÅŸtirme’nin büyük satışlara sahne olan 2000 yılı sonrasına bakıldığında 16 ÅŸirketin 1 milyar doların üzerinde alım yaptığı görülüyor. En büyük satış, hala Türk Telekom oldu. Bu ÅŸirketi 6 milyar 550 milyon dolara Lübnanlı Oger Grubu almıştı. Ä°kinci büyük satış Telsim oldu. Bu ÅŸirketi de Vodafone, 4 milyar 550 milyon dolara aldı. Böylece ilk iki en büyük satış yabancılara yapıldı.
Koç, 2005’ten sonra tek iÅŸte görüldü, o da olmadı
Üçüncü büyük satışta Koç, TüpraÅŸ’ı 4 milyar 140 milyon dolara aldı. Yine aynı tarihte Uni Credito ile birlikte TMSF’den Yapı Kredi Bankası’nı aldı. Koç, YKB ve TüpraÅŸ ihalelerinden sonra bir daha varlık alım ihalelerine ilgi göstermedi. 8 yıl aradan sonra otoyol ve köprülerin özelleÅŸtirilmesi ihalesine Ülker ÅŸirketi Gözde GiriÅŸim’le teklif verdi. Bu ihale iptal edildi.Enerjiye büyük yatırımları olduÄŸu halde dağıtım ve santral satışlarına ilgi göstermedi. OYAK ve DoÄŸan Grubu’nda da benzer bir durum yaÅŸandı.
Sabancı Grubu 4.5 milyar dolarlık alım yaptı
Yabancı ÅŸirketler de dahil 16 büyük grup, onlarca ihaleden 41 milyar dolarlık alım yaptılar. Bu ihalelerin 15.3 milyar dolarlık kısmını yabancılar gerçekleÅŸtirdi. En büyük alım yapanlar sırasıda ilk üçte Oger, Vodafone ve Koç Holding var.
Dördüncü sırada Sabancı Grubu var. Sabancı özelleÅŸtirmeden 4.5 milyar dolarlık pay aldı. Ä°ki çimento fabrikası, üç dağıtım bölgesi (Toroslar ve Ä°stanbul Anadolu Yakası ve BaÅŸkent) aldı. BeÅŸinci sırada 2.9 milyar dolarlık alımla OYAK yer aldı. BilindiÄŸi gibi OYAK’ın en büyük alımı 2 milyar 770 milyon dolarla Erdemir olmuÅŸtu. Grup TMSF’den Sümerbank’ı ve Ä°skenderun Çimento’yu almıştı. Son 8 - 9 yıldır özelleÅŸtirme ihalelerine ilgi göstermedi. Altıncı sırada, son olarak Seyitömer’i alan Çelikler, yedinci sırada ise 2 milyar dolarlık alımla Limak Holding yer alıyor.
Son 10 yılda milyarlarca dolarlık varlık satışı ve iÅŸletme hakkı devirleri yapılırken Eczacıbaşı Holding, Anadolu Grubu, YaÅŸar, Boyner, Enka, Çelebi, Borusan, Kale Grubu, Boydak Holding bu ihalelerle ilgilenmediler. Boydak, sadece EÜAÅž’den ÇemiÅŸkezek, Girlevik akarsu santrallerini aldı. 29 milyon dolarlık bu küçük alım dışında önemli bir satın alması olmadı.Tekfen, Toros Gübre aracılığıyla Samsun Gübre Fabrikası dışında özelleÅŸtirme ihalelerine fazla ilgi göstermedi. Ülker de ilgisiz kaldı.
Koç’un ilgisinde 2005’teki TüpraÅŸ ve YKB alımından sonra özelleÅŸtirme azalma oldu. Ä°zmir merkezli ÅŸirketlerin, holdinglerin özelleÅŸtirme ihalelerine, TMSF satışlarına fazla ilgi göstermediÄŸi dikkat çekti. Bu satışlarda Ä°stanbul ve Ankaralı firmalar daha aktifti.
Konya Åžeker sahneye çıktı, Kangal’ı aldı
Cengiz - Kolin - Limak’ın ortak iÅŸleri eÅŸit paylar nedeniyle üçe bölündü. Ancak her üçü de 1 milyar doların üzerinde alım yapan ÅŸirketler listesine girdi. Konya Åžeker, 1 milyar doları geçemedi ancak Kangal Santrali’ni 985 milyon dolara alarak 1 milyar dolar sınırına dayandı. Ciner Grubu toplamda 660.1 milyon dolarlık alım yapmış gözüküyor. Sanko önemli alımlar yapmakla birlikte, bunların tutarı 1 milyar dolara ulaÅŸmıyor.
Akfen, havaalanlarında ataktaydı
Mersin Limanı’nı alan Akfen, Ä°DO’yu da 861 milyon dolara Tepe - Souter ve Sera ortaklığıyla aldı. Buradaki hissesi yüzde 30. Bu da 258 milyon dolarlık paya denk geliyor.TÜVTÜRK’te yüzde 33 hissesi de 205 milyon dolar civarında bir alıma iÅŸaret ediyor. Grup daha sonra TAV’la büyük çıkış yaptı. AHL dahil birçok havaalanının iÅŸletmesini üstlendi. AHL, EsenboÄŸa, Adnan Menderes (dış hatlar) ve GazipaÅŸa’yı iÅŸletiyor. Akfen ayrıca Hollandalı Kardan N.V.(%50) ile içme ve atık su projeleri aldı. Kamu kesimiyle iÅŸ hacmi yüksek. Ancak varlık alımında milyar dolar sınırını aÅŸamadı.
ÖzelleÅŸtirmelerden kasaya 54.2 milyar dolar girdi
ÖzelleÅŸtirme çalışmaları, 1984 yılında baÅŸladı. 1986 yılından itibaren hız kazandı. Bugüne kadar 202 kuruluÅŸta hisse senedi veya varlık satış/devir iÅŸlemi yapıldı. 192’sinde hiç kamu payı kalmadı. ÖzelleÅŸtirme uygulamalarının toplam tutarı 54.2 milyar doları geçti. Bir bölümü vadeli ve döviz cinsinden gerçekleÅŸtirilen bu hisse senedi ve varlık satış iÅŸlemlerinden Mayıs 2013 itibariyle 47.3 milyar dolar net giriÅŸ saÄŸlandı. ÖzelleÅŸtirme kapsamındaki kuruluÅŸlardan elde edilen 4.7 milyar dolarlık temettü geliri ve 1.5 milyar dolar diÄŸer kaynaklarla birlikte 1985 – Mayıs 2013 dönemi toplam kaynaklar 53.4 milyar dolar düzeyine ulaÅŸtı.
Aynı dönemde 12.7 milyar doları sermaye iÅŸtiraki, 34.8 milyar doları Hazine’ye ve Hazine bünyesinde bulunan Kamu Ortaklığı Fonu’na aktarım ÅŸeklinde gerçekleÅŸti.
Ä°brahim Ekinci / Dünya
|