Prof.Dr. Esfender KORKMAZ

1986 yılından beri 204 kuruluÅŸ özelleÅŸtirilerek, hisse senedi veya varlık devir iÅŸlemi yapıldı. ÖzelleÅŸtirilen bu kuruluÅŸlardan 194’ünde hiç kamu payı kalmadı. ÖzelleÅŸtirme uygulamalarının toplam tutarı 58,6 milyar dolar oldu. Yapılan tahsilat 51,3 milyar dolar oldu.

Ne var ki, bugüne kadar özelleÅŸtirme sloganla yapıldı... Hükümet üyeleri  “Devlet ticaret yapmaz... ÖzelleÅŸtirme piyasa ekonomisinin gereÄŸidir” diyerek, özelleÅŸtirme olayına toplumsal fayda ve maliyet açısından bakmadılar. GeldiÄŸimiz kriz ortamında özelleÅŸtirmeyi yeniden gözden geçirmek zorundayız. Her ÅŸeyden önce piyasa ekonomisi yanlış anlaşılıyor... KüreselleÅŸme piyasa ekonomisinde spekülasyonu da sanki piyasa kuralıymış gibi kabul etti. Sonunda dünya ve Türkiye bugünkü ekonomik sorunlarla karşı karşıya geldiler.

Oysaki piyasa ekonomisinde temel hedef: Üreticinin kârını en fazlaya çıkarmak, tüketicinin faydasını en fazlaya çıkarmaktır. Üretici ve tüketici ‘özelleÅŸtirme bana ne getirdi?’ diye soracaktır... Bu anlamda: Üretim arttı mı? Tüketici olarak daha kaliteli ve daha fazla çeÅŸitte mal alıyor muyum? Artık daha ucuza mal ve hizmet alacak mıyım? ÖzelleÅŸen iÅŸletmelerde istihdam arttı mı? Çalışanların ücretleri arttı mı? Vergi gelirleri artacak mı? Potansiyel döviz ihtiyacı azalacak mı? Bu sorulara uygulamada olumlu cevap vermek mümkün görünmüyor...

1) Üretim ve mal çeÅŸidi olarak, maalesef özelleÅŸtirme fayda getirmedi.

ÖrneÄŸin, Sümerbank’ta özelleÅŸen 21 fabrikanın 18’inde üretim yapılmıyor. SEK’in 31 fabrikası özelleÅŸti; 23’ünde üretim yok. Örüs’ün 20 fabrikası özelleÅŸtirildi; 16’sında üretim yok. Et Balık Kurumu’nun, 16 kombinası özelleÅŸti; 9’unda üretim yok. Neden üretim düÅŸtü... Çünkü bu iÅŸletmeleri alanların çoÄŸu, arsalarından spekülatif kazanç saÄŸladılar.

2) ÖzelleÅŸen iÅŸletmelerin ürettiÄŸi mal ve hizmetleri, tüketici daha pahalı alıyor. ÖrneÄŸin, Telekom hizmetlerinin özelleÅŸme iÅŸleminden sonra fiyatları artırıldı.

Artık halk eti ve balığı daha pahalı yiyor. Zaman zaman ithalat gereÄŸi ortaya çıkıyor.

3) ÖzelleÅŸen ÅŸirketlerde istihdam azaldı. ÖzelleÅŸen iÅŸletmelerden dolayı birçok kiÅŸi iÅŸsiz kaldı.

4) Reel ücretler geriledi. ÖrneÄŸin, Telekom grevinde firma, iÅŸçilerin hak edilmiÅŸ ücretlerini geriletmek istedi. BeÅŸ yıl önceki grevde iÅŸçiler 45 gün ücret almadı. Ä°ÅŸveren yine iÅŸini yaptı. Ä°stanbul’da pazar günleri taÅŸeron çalıştı. Devlet tarafsız kalmadı.

5) ÖzelleÅŸtirme kamu gelirlerinin azalmasına yol açıyor.

Özellikle yabancı firmalarda vergi hâsılatı düÅŸüyor. Çünkü yabancı firmalar, uzman personel dahil birçok girdiyi dışarıdan temin ederek, maliyetlerin artmasına neden oluyor.

ÖzelleÅŸtirme bugünkü açıkları kapatmak için yapılıyor. Bunun borçlanmayla farkı yoktur. Çünkü bugünkü açığı kapatmak için devlet gelecek yıllardaki kâr gelirinden vazgeçiyor.

6) Döviz kaybımız oluyor.

ÖzelleÅŸtirme ile devredilen firmalar döviz getirdi. Bugünkü cari açığı kapamada yardımcı oldu. Ancak bu iÅŸletmeler daha çok dış girdi kullanacağı ve artık kâr transfer edecekleri için ülkenin potansiyel döviz kaybı artacaktır.

7) Altyapı yatırımlarında sosyal fayda azaldı.

EÄŸitim ve saÄŸlık gibi sosyal altyapı ve bu hizmetler de önemli ölçüde özelleÅŸti. Oysa ki eÄŸitimin özelleÅŸmesi toplumsal yapıyı bozar... KastlaÅŸma olur. Parası olamayanlar tarikatların ağına düÅŸer...

SaÄŸlığın özelleÅŸtirilmesinin sıkıntısı ise her gün yaÅŸanıyor. Özellikle sosyal güvenlik yasasından sonra, ucuz diye çoÄŸu özel hastane, sigortalıya bakmıyor.

8) Köprü, yol ve liman gibi altyapının özelleÅŸmesi ise devletin gücünü azalttı. Devlet, gerektiÄŸinde üreticiye ve tüketiciye ucuz enerji gibi ara malı veya tüketim malı satamayacak.