1980 sonrası, “dışa açık piyasa ekonomisi” rüzgârı öyle bir esti ki çoÄŸu konuda düÅŸünmeden, pat diye karar verdik... Bu rüzgârda 1980 ve öncesinde yaÅŸanan ekonomik ve sosyal krizlerin de etkisi oldu... O zaman 24 Ocak kararları adeta bir tepki kararlar olarak oluÅŸtu.

ÖzelleÅŸtirme de hem dünyada yeni liberal politikaların, hem de bizde dışa açık piyasa ekonomisi heyecanının rüzgârı içinde ortaya çıktı.

Hatta son 30 yıldır kafalarımıza öyle yerleÅŸti ki artık ön yargı haline geldi... Ön yargı haline geldiÄŸi için bugün birçok kimse önüne arkasına bakmadan,  “Ne olursa olsun özelleÅŸtirme bir an önce bitsin” diyor...

Hatta aynı kimseler; Bulgaristan, Macaristan ve diÄŸer eski Sovyetlere dahil ülkeler özleÅŸtirme yaptı... ÖzelleÅŸtirmede bizden daha ileri gittiler... diye ÅŸikayet ediyorlar.

Aslında, bu ülkeler 70 yıl sosyalist sistemle idare edildiler... O zaman da bu ülke insanları herkesten önce bu sistemi benimsemiÅŸlerdi... Sosyalist devrim can ve mal kaybına neden oldu. Sürgünler oldu. 70 yıl sonra neden vaz geçtiler? Çünkü halkın demokrasi kültürü yoktu?

Kaldı ki böyle bir yaklaşım içinde ele alınırsa, özelleÅŸtirme bir hedef oluyor... Oysaki özelleÅŸtirme, devletin ve piyasanın yeniden yapılandırılması için bir araçtır... Ä°ktisat politikalarının bir aracıdır.

Biz her ÅŸeyde olduÄŸu gibi, özelleÅŸtirmenin alt yapısını hazırlamadan, özleÅŸtirmeye baÅŸladık... Anayasamızda bile özelleÅŸtirme yoktu... KamulaÅŸtırma ve devletleÅŸtirme vardı... Ancak 1999 yılında özleÅŸtirmeyi de koyabildik.

ÖzelleÅŸtirmenin bir diÄŸer alt yapısı, devletin yeniden yapılanması ise, bu güne kadar gündeme gelmedi... Devletin yeniden yapılanmasının temel felsefesi, özel malları özel sektörün, kamusal malları kamu sektörünün üretmesidir.

Yani, devletin ayakkabı üretmesi, otel iÅŸletmesi doÄŸru deÄŸildir... Buna karşılık, savunma, güvenlik, adalet gibi klasik devlet hizmetlerini devlet yapacaktır.

Buraya kadar kolay ve tartışmasızdır... Tartışmalı ve düÅŸünülmesi gereken, hem özel faydası olan, hem de üretiminden dolayı topluma dış fayda saÄŸlayan mal ve hizmetleri kimin ve ne oranda üreteceÄŸidir.  

ÖrneÄŸin eÄŸitim ve saÄŸlık hizmetlerinin topluma olan faydası kiÅŸiye olan faydasından daha yüksektir... Bu nedenle bu hizmetlerin, ya patronu olmayan toplumsal organizasyonlar veya devlet tarafından görülmesi gerekmektedir... Yalnızca özel fayda ve kârlılık düÅŸünülürse, piyasa bu hizmetlere gerekli kaynakları ayırmakta yetersiz kalır.

Öte yandan, özel kullanımda da olsa, gerek ekonomik ve gerekse piyasa açısından stratejik mallar da bulunmaktadır... Bunların da toplum refahında ve piyasanın düzenlenmesinde dış yararları vardır...

Telekom örneÄŸi... EreÄŸli Demir Çelik örneÄŸi bunlardandır... Üstelik Telekom gibi örnekler getirdikleri sermayeyi ilk 6 yılda elde ettiler. Bundan sonra 18 yıl yabancıya çalışacak. Kârı dışarıya gidecek. Yani getirdiklerinin üç katını götürecekler.

Bu hizmetleri özel sektör de yapabilir... Ancak bütün ekonomiye girdi saÄŸladığı için, fiyat stratejisi kârlılık esasına göre olur.

Dahası, özelleÅŸtirme teoride devlete ait iÅŸletmelerin özel sektör tarafından daha etkin, daha verimli çalıştırılması, iÅŸletmelerin büyümesi ve istihdamın artması ile tüketicinin daha kaliteli ve daha ucuz mal kullanmasını ön görmüÅŸtür. Türkiye’de özelleÅŸtirilen kuruluÅŸların bir kısmı kapatıldı. Söz gelimi Kars Süt Tozu Fabrikası... Bir kısmının arsaları satıldı. ÖzelleÅŸtirmeden dolayı iÅŸsizler ortaya çıktı. Et Balık Kurumu örneklerinde olduÄŸu gibi et fiyatları arttı.

ÖzelleÅŸtirme araç olmaktan çıktı, gelir saÄŸlamanın bir aracı oldu. Buna karşılık toplumsal tepkiler kısır kaldı. Çünkü bizim demokrasi kültürümüz henüz oluÅŸmadı.

Prof.Dr. Esfendar KORKMAZ