Fazlı KÖKSAL

Bundan 21 Yıl Önce, 20.Ocak.1994 Tarihinde Türkiye'nin ilk Bayan Telefon Memurelerinden Büyük Tiyatro Sanatçısı Bedia Muvahhit'i kaybetmiştik.

Yıl 1912, İstanbulda telefon hizmeti veren Dersaadet Telefon Anonim Şirket-i Osmaniyesi, İngiliz-Fransız ortaklığının elinde. Şirketin çalıştırdığı tüm santral memureleri ya yabancı, ya da yerli azınlıklardan oluşuyor. Tek bir Müslüman-Türk santral memuresi yok. O yıllarda İstanbul’da yayınlanan Kadınlar Dünyası dergisi bu duruma isyan bayrağı kaldırıyor. Dergi birkaç sayısını bu konuya ayırıyor. Kamuoyunun baskısıyla Şirket Müslüman-Türk bayanlar da almaya karar veriyor.

Ancak alınacak personelde Fransızca bilme şartı da aranmasına rağmen İstanbul Telefon Şirketi’ne iş için başvuran Müslüman kadın sayısı 200’ü bulur. Yapılan zor ve çetin sınavlar sonucunda 200 kadından yedisi işe alınır.

Bu mücadeleyi başlatan Bedra Osman Hanım’ın da aralarında olduğu bu kadınlar 5 Aralık.1913 günü Dersaadet Telefon Anonim Şirket-i Osmaniyesi telefon memuresi olarak göreve başlar. Bedra Osman ile göreve başlayan diğer Müslüman Türk bayanlar ise; Nezihe Mustafa, Semiha Hikmet, Vefika (Refika) Mustafa, Mediha Enver, Hamiyet Derviş, Bedia Şekip Muvahhit’tir. Telefon Şirketinde 7 Müslüman Türk Bayana karşı, hiristiyan azınlıktan 179 bayan çalışmaktadır.

Bu bayanlardan Hamiyet Derviş ünlü romancı Suat Derviş’in kızkardeşidir. Bedia Şekip Muvahhit ise daha sonra Bedia Muvahhit ismiyle ünlenerek önemli bir tiyatro sanatçısı olacaktır. Bedia Şekip Muvahhit işe girdiğinde Fransızca eğitim yapan bir kız lisesinde öğrencidir ve yalnızca 14 yaşındadır. Bedra Osman Hanım ile birlikte işe giren bayanlardan dördü -Bedia Şekip Muvahhit dahil- bir yıl dolmadan işten ayrılırlar. Ama yol açılmıştır. Onların yerlerini yenileri alır.

Bedia Muvahhit öncü Türk Kadınlarındandır. Öncülüğü yalnızca ilk bayan Telefon Memurelerinden birisi olmakla sınırlı değildir.Bedia Muvahhit aynı zamanda Türkiye’nin ilk Müslüman Kadın Tiyatro sanatçısıdır.

Kısaca Özgeçmişi:

Bedia Muvahhit, (Emine Bedia) (d. 16 Ocak 1897, İstanbul – ö. 20 Ocak 1994, İstanbul). Tiyatro ve sinema sanatçısı. Türkiye'nin ilk müslüman kadın oyuncusudur.

Kadıköy Terakki Mektebi ve Notre Dame de Sion Lisesi'nde okumuş ve küçük yaşta Fransızca ve Rumca öğrenmiştir. Öğrenimini sürdürürken o yıllarda kurulan Telefon Şirketi'nde çalışan ilk kadınlardan biri oldu. 1921'de Erenköy Kız Lisesi'nde Fransızca öğretmenliğine başladı.

Sanat yaşamı 1908'de başlamış sayılır. Ancak 1914'te yeni kurulan Darülbedayi'ye girdi. İlk filmi, 1923 yılında Muhsin Ertuğrul'un teklifiyle başladığı Halide Edip Adıvar'ın Ateşten Gömlek romanından sinemaya uyarlanan filmdir. Bu filmde canlandırdığı Ayşe karakteri ile Türk sinemasının Neyyire Ertuğrul'la birlikte ilk kadın oyuncularından biri oldu.

1923'te, Ceza Kanunu adlı oyunla sahneye çıkmasıyla tiyatro yaşamı da başlamış oldu. Sanat yaşamı boyunca 200'ün üzerinde oyunda ve sayısız sinema filminde rol aldı. Bedia Muvahhit, 1975 yılında Şehir Tiyatroları'ndan emekli oldu. 1987 yılında Devlet Sanatçısı unvanını aldı.

 Bedia Muvahhit ile arkadaşımız Türk Telekom Eski Basın Müşaviri   Abdullah Gündüz ve diğer gazeteciler röportaj yapıyor. (1987)