1985’ten 2015’e özelleştirme geliri 65,5 milyar doları buldu. Bunun yüzde 87,5 gibi ezici çoğunluğu AKP döneminde oldu

Kamu İktisadi Teşekkülleri’nin (KİT) sanayisizleştirilmesini araştıran TMMOB (Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği) Makine Mühendisleri Odası, imalat sanayiinde KİT’lerin payının yüzde 1’in altına düştüğünü belirledi. TMMOB Makina Mühendisleri Odası, her ay iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısı ile hazırladığı sanayinin sorunları bülteninin altıncısını, “30’ncu özelleştirme yılında sanayi KİT’leri” ne ayırdı. Özelleştirme İdaresi verileri esas alınan araştırmada, KİT’lerin sanayiden 30 yılda nasıl tasfiye edildiği şu başlıklarla ifade edildi:

Milli gelir üretmiyor

 “Türkiye’de 1985’te başlatılan özelleştirme, geride 30 yılını bıraktı ve bu sürede başta birçok KİT olmak üzere, çok sayıda kamu arsası, varlığı, lisans hakkı satıldı. Özelleştirmenin düğmesine basmadan önce, 1985’te KİT’lerde 653 bin kişi çalışıyordu, sayı 2014 sonunda 122 bine, yani 6’dan 1’e indi. KİT sisteminin Türkiye milli gelirine katkısı 1985’te yüzde 6,2 iken 2014’te yüzde 1’in altına geriledi. 1996’da KİT sistemindeki kuruluş sayısı 60 iken 2003 sonrası hızlanan özelleştirmelerle 30’ncu yılında 26’ya inmiş durumda. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) verilerine göre, 1985’ten 2015’e, özelleştirme gelirleri 65,5 milyar doları buldu. Özelleştirme uygulamasının yüzde 87,5 gibi ezici çoğunluğu, AKP’nin iktidar olduğu 2002 sonrasında gerçekleşti. 65,5 milyar doları bulan özelleştirmelerin yüzde 39’unun, geniş anlamda sanayi KİT’lerinin satışından elde edildiği görüldü. İmalat sanayiinde faaliyet gösteren KİT’ler, enerji üreticisi KİT’ler ve madencilik sektöründeki kamu işletmelerinin satışından elde edilen gelirler 25 milyar doları geçti. Özelleştirme gelirlerinde en büyük pay sahibi sanayi kuruluşları, EÜAŞ, TÜPRAŞ, ERDEMİR, TEKEL ve PETKİM oldular. Gerçekleşen 25 milyar doları aşkın KİT sanayi kuruluşunun satışının yanı sıra, sayıları 100’ü aşan irili ufaklı ve Anadolu’nun özellikle azgelişmiş illerine dağılmış kamu işletmesi de kapatılarak KİT’lerin tasfiye süreci sürdürüldü.1970’li yıllarda yapılan kamu yatırımlarının yüzde 30’u sanayi sektörüne aitti. 1980 sonrası ise kamunun sanayiye yatırımı neredeyse durduruldu ve payı hızla azaldı.

Büyük tasfiye

Kamu yatırımları ağırlıkla karayolu odaklı ulaştırma sektörüne kaydırılırken sanayiye kamu yatırımlarının payı 2014’te yüzde 1’in altına indi. Kamu kesiminin sanayiden uzaklaştırılmasıyla, toplam imalat sanayi içinde de KİT’lerin yeri hızla daraldı. Yine 1970’li yıllarda imalat sanayi yatırımlarının yüzde 30’una yakını KİT’ler tarafından gerçekleştirilirken, 2014’te bu pay yüzde 1’in altına indi. Bu büyük tasfiyenin ardından, KİT’lere sanayide, enerjide yatırım kapıları kapatıldı.

Gelirle açık daraltıldı

Ancak, onlardan doğan açık, özel sektör yatırımlarıyla kapatılamadığı için Türkiye hem sanayisizleşme sorunu yaşamaya başladı, hem de enerji arzı güvensizliği sorunu ile karşı karşıya kaldı. Özelleştirmeden elde edilen 65 milyar doları aşan gelirin ise, ÖİB verilerine göre yüzde 60’ı Hazine’ye aktarıldı ve kamu açıklarının daraltılmasında kullanıldı. Diğer yüzde 40’lık kısım ise sistemin faiz giderlerine, borç taksitlerine, ÖİB bürokrasisine ağırlıkla harcandı.