Sosyal medya sitesinde paylaşılan içeriklerden hangilerinin suç teşkil ettiği masaya yatırıldı.

‘Sosyal medya’ kavramı önce arkadaşlık ilişkilerini, ardından kalıcı bir biçimde ‘haber alma-verme’ biçimlerimizi değiştirdi. Daha önce, sadece bireysel tehdit gibi olaylarla gündeme gelen ‘tweet ile işlenen suçlar’ın kapsamı da Gezi Parkı olayları sırasında değişti, etki alanı genişledi. Twitter’da paylaşılan içeriklerden ne suç, ne değil; yasal haklar ve sınırlar nelerdir. Akşam gazetesinden Sibel Ateş Yengin bütün bu soruların yanıtlarını İstanbul Bilgi Üniversitesi Alternatif Bilişim Derneği’nden Dr. Özgür Uçkan’a sordu.

İşte Akşam'da yayınlanan o röportaj:

TWEET’LE SUÇ İŞLENİR Mİ?

Yasalarımıza göre suç olan (tehdit, şantaj, şiddet kastıyla kışkırtmak vb.) fiiller Twitter üzerinde işleniyorsa da suçtur. Demokratik eylem çağrısı, tıbbi veya hukuki yardım talebi, polis şiddetini ve diğer kolluk güçlerinin hukuksuzluklarını belgeleyen görüntülerin paylaşılması suç değildir.

GEZİ TWEETLERİ NASIL SUÇ OLDU?

Gözaltılar için gerekçe gösterilen içerikler (polisin coğrafi durumunu paylaşmak, polis şiddetini belgelemek) suç oluşturmuyordu. Gözaltına alınanlar IP numaralarıyla değil, profil eşleştirmeleriyle ulaşılan kişilerdi. Çünkü Twitter, kullanıcı bilgilerini paylaşmıyor. Profil eşleşmesiyle ulaşılan kullanıcının söz konusu tweet’i yayınladığını kanıtlamak da IP bilgisi olmadan biraz zor. Bu gönderimin kişiye ait bir donanımdan gönderildiğini kanıtlamak gerekir. O zaman bile herkesin WiFi ve mobil internetini paylaştığı bir ortamda kesin bilgiye ulaşmak iyice güçleşir. Rastgele yapılan gözaltıların, kullananlar üzerinde oto sansür yaratmak için gözdağı olduğunu düşünüyorum.

IP’Yİ INTERPOL İSTER

Twitter’ın IP başta olmak üzere kullanıcı bilgisini otoritelere vermesi için, ABD kanunları tarafından kabul edilen bir mahkeme kararı gerekir. Bu talep uluslararası hukuki prosedüre uygun olarak yapılmalıdır. Bunun tek istisnası ölümle tehdit gibi aciliyet içeren konulardadır. O zaman bile talebin Interpol tarafından iletilmesi gerekir.

 ADINIZLA HESAP AÇILMIŞ OLABİLİR

Herkes herkesin adını soyadını kullanarak sosyal medyada hesap açabileceği için, bu bilgi tek başına hiçbir hukuki anlam ifade etmiyor. Polis söz konusu profilin sahibine ait olduğundan emin bile olsa bu hesabın ilgili kişiye ait olduğunu kanıtlamak zorunda. Bu da ancak kişinin o tweet atıldığı anda internete girdiği IP’yi tweet’in kaynak IP’siyle eşleştirerek yapılabilir.

ALINSANIZ DA BIRAKILIRSINIZ!

Twitter’da paylaştığınız herhangi bir muhalif içerik yüzünden gözaltına alınabilirsiniz; ama yasal süre sonunda serbest kalırsınız.

GÖZALTINDA NE YAPMALI?

Gözaltına alınırsanız, öncelikle bulunduğunuz ilin barosunu arayarak hukuki yardım talep edin ve kolluk kuvvetlerinin sorularına avukatınız olmadan cevap vermeyin. Mecbur değilsiniz. Twitter’a bağlanmak için kullandığınız donanımı (tablet, akıllı telefon, bilgisayar) şifreleyin ve bu şifreyi sorgu sırasında paylaşmayın. Donanımızın hukuki prosedüre uygun olarak müsadere edildiğinden emin olun (Avukat gözetiminde ve tutanak imzalatılarak yapılmalı). Sizi suçlamak için kullanılacak her tweet’in sizin tarafınızdan gönderildiğini kanıtlamak zorundalar; bu da çok zor bir iş.

RETWEET SUÇ MU?

Twitter’da size ait olmayan tweet’i paylaşmanız (retweet), eğer o içerik açıkça suç (tehdit, şantaj, şiddet kastıyla kışkırtma) içermiyorsa sorun değildir. Suç içermesi durumunda dahi suça katıldığınız anlamına gelmeyebilir. Katılmadığınız bir içeriği göstermek için de paylaşabilirsiniz. Örneğin, hacker grubu Redhack’in Twitter hesabı tarafından gönderilen her bir içerik, sırf onlar gönderiyor diye suç oluşturmaz. Yani, eğer açıkça suç içeren bir içeriği paylaşmıyorsanız rahat edebilirsiniz. Ama yeniden paylaştığınız içerik hakaret, tehdit gibi suçlardan birini işliyorsa o zaman kovuşturulabilirsiniz.

SAVUNMA MI, SALDIRI MI?

Demokratik protesto hakkını kullanırken polisin orantısız şiddetine maruz kalan bir kitle içindeyseniz, polisin coğrafi konumunu belirten tweet atmak suç olarak görülemez. Savunma amaçlıdır. Ama eğer insanları toplayıp mahalle yakmaya ya da banka soymaya falan gidiyorsanız değişir. Polisin, kimlik numarası gizlemekten kullanımına izin verilmeyen ekipmanları kullanmasına kadar birçok suçu belgelenmiş ve Twitter’da paylaşılmıştır. Bunlar suç değil, tersine değerli kanıtlardır ve halen suç duyurularında kullanılmaktadır. Yurttaş gazeteciliği bir haktır.

SOSYAL MEDYA DEVLETE TEHDİT Mİ?

 Devlet, sosyal medyayı ne anlayacak ne de yorumlayacak kapasitede. Sadece kendine yönelik bir tehdit olarak bakıyor sosyal medyaya. Haksız da değil. Sosyal medya herkesi bir gazeteci haline getiriyor ve bu gerçek zamanlı akan devasa içeriği denetlemeleri imkânsız. Bir devletin sosyal medyadan korkmaması için, sorumlu, hesap verebilir, şeffaf ve katılımcı olması gerekiyor.

SİLİNEN PAYLAŞIMLAR NE OLUR?

Maalesef sosyal medya şirketleri de mahremiyet konusunda pek masum değil. Ne Facebook, ne Twitter yüklenen içerikleri uzun bir süre boyunca silmiyor. Ama siz sildiğiniz için, bu içerikler ancak şirketin yetkilileri tarafından erişilebilir hale geliyor. Silinen paylaşımları tamamen ortadan kaldırmayı ancak ilgili sosyal medya şirketi yapabilir.

HER TWEET’İ OKUMAK İMKÂNSIZ

Atılan her tweet’in tek tek okunup incelenmesi ancak bir şehir efsanesi olabilir. Twitter güvenli protokolde yayın yapar ve çok ileri tekniklerle bile bu protokole girmek mümkün değildir. Twitter bu kanalı devlete açmadıkça... Polisler profilleri takibe alarak belli sayıda tweet’i okuyabilir, herkes gibi.

KİLİTLİ HESAP KORUYUCU MUDUR?

Özel (kilitli) Twitter hesabı kullandığınızda, sadece izin verdiğiniz kişiler paylaşımlarınızı görür. Ama bu da sosyal medya ortamındaki etkinizi ciddi ölçüde kısıtlar. Bu bir seçim meselesi.

“HACK’LENMİŞ OLABİLİRİM!”

Eğer kullanıcının suça konu olan tweet’i yayınladığı donanım kayıtlarıyla vb. kanıtlanıyorsa, hacklenme iddiası da göz önüne alınmak zorundadır. Ama bu hacklemeyi kanıtlamak da zor bir iştir.

PROFİLİNİZ ÇALINABİLİR Mİ?

Kötücül yazılım (malware) yoluyla kullanıcıların donanımlarına girilebilir. Bu giriş IP gibi bilgilere ulaşılmasını sağlamaz. Ama kişinin tüm şifreleri ele geçirilebilir ve bu yolla sosyal medya hesabındaki doğrudan mesajlar dahil olmak üzere her türlü iletişim okunabilir. Bu şekilde hesabınıza erişip sizin adınıza suç teşkil eden paylaşımlar yapılsa bile ‘malware’ yoluyla donanıma girildiği kanıtlanabilir. Böylesi bir durumda, isnat edilen her türlü suçlama, ilgili kişi açısından yok hükmünde olacaktır. Bu işlemin adli bilişim yoluyla tespit edilmesi gerekir.

‘KISMEN’ YASAKLANAMAZ

Sosyal medyayı teknik olarak seçici bir biçimde sansürlemek imkânsızdır. Ya Çin, İran, Suudi Arabistan gibi toptan yasaklarsanız ya da katlanırsınız. Böyle bir yasak da sizi uluslararası toplum gözünde doğrudan o ülkelerin ligine sokar. Ayrıca o ülkelerde bile sosyal medyaya girmenin teknik yolları vardır.

Sibel Ateş YENGİN

sibel.ates@aksam.com.tr