KiÅŸisel notlarımdan, Posta ve Telekomünikasyon tarihindeki tespit edebildiÄŸim  ilkleri aÅŸağıda sıraladım. Bu düzenlenmeye, kontrola ve ilaveye muhtaç bir taslak çalışmadır. Eksikler için özür diliyor ve okuyucuların katkı ve desteklerini bekliyorum…

Fazlı KÖKSAL

Cumhuriyet döneminde ilk meslek okulu: Türk Posta Tarihinde 1944 yılında kurulan PTT Meslek Okulu da büyük önem taşır. Bu okul lise derecesinde eÄŸitim veren üç sınıflı ve yatılı bir okuldur. Okulun ilk Müdürü Ä°zmit ortaokul müdürlüÄŸünden naklen 6000 kuruÅŸ maaÅŸla gelen, DarüÅŸÅŸafaka ve Telgraf Mekteb-i Alisi’nin idare kısmından mezun Mehmet Halid Gürol’dur. Büyük umutlarla kurulmuÅŸ olan, bu okulun eÄŸitim süreci uzun soluklu olmamış, 1953  yılında tasarruf (?) sebebiyle kapatılmıştır.

Cumhuriyet döneminde Telekomünikasyonla ilgili ilk yasal düzenleme: 04.Åžubat.1926 Tarih ve 406 Sayılı Telefon Kanunu.

INMARSAT Deniz Uydu Sistemi ve TURPAK (Akıllı Şebeke) 1989 yılında hizmete verildi

Ä°lk Ayyıldız motifli pul: Türk bayrağını ve Türk devletini temsil eden ay yıldız motifli pullar ilk defa 1865 yılında basılmıştır.

Ä°lk Büyük Yolsuzluk: Posta Telgraf Nâzırı Ä°zzet Efendi’nin de adının karıştığı ihale yolsuzluÄŸudur. 1304 Hicri. GeniÅŸ Bilgi için http://fazlikoksal.blogspot.com.tr/2015/10/ptt-tarihinin-ilk-buyuk-yolsuzlugu.html

Ä°lk ÇaÄŸrı Cihazı:kendisine gönderilen yazılı mesajları görüntüleyen ve mesaj aldığında bipleyen sadece alıcı özelliÄŸi olan çaÄŸrı cihazı ile ülkemizin üç büyük kenti 23 Ekim 1986 günü tanıştı.

Ä°lk e-telgraf uygulaması: PTT Telefon vasıtası ile verilen kayıtların internet üzerinden alınabilmesini saÄŸlamak ve kurum içindeki telgraf haberleÅŸmesini de internet üzerine taşıyarak telgraf birimindeki yoÄŸunluÄŸun giderilmesi amacıyla 05.06.2006 tarihinde pilot olarak seçilen illerde baÅŸlayan uygulama 26.03.2007 tarihinden itibaren yurt genelinde uygulamaya baÅŸlanmıştır.

İlk faks uygulaması (Ankara, İstanbul, İzmir ve Adana illeri arasında) 28 Haziran 1984

Ä°lk Kabartmalı Pul: 1968 yılında basıldı. PTT Tarafından Ajans Türk’e bastırılan bu pullar yalnız Türkiye’nin deÄŸil dünyanın ilk kabartmalı pullarıdır.  Türk çinileri desen olarak kullanılmıştır.

Ä°lk Kablo Tv abonelerini hizmete veriliÅŸi  (Ankara, Çankaya)  Aralık 1988

Ä°lk kadın giÅŸe memurları: PTT Nazırı Oskan Efendi, yabancı ülkelerin postahanelerinde olduÄŸu gibi Osmanlı postahanelerinde de kadın memurların çalışmalarını saÄŸlamak amacıyla, 13 Haziran1330 (26.06.1914) tarihinde iki müslüman kadın memuru, pul satış görevlisi olarak Ä°stanbul Postahanesi’ne atamıştır. Bunlardan birisi Feride Yaver hanımdır.

Ä°lk Kadın Posta Dağıtıcıları: PTT’nin 1982 yılında açtığı sınavı kazanan Melekper Kılıç, Belgin Ege, Aynur Akgül, Berrin Toygarlar, Serpil Güzel, NeÅŸe Erakman, Kemale Hepkorucu ilk kadın posta dağıtıcıları oldular.

İlk Kartpostal: 1874 yılında kullanıldı.

Ä°lk kiÅŸisel pul uygulaması: Tüzel kiÅŸilerin; kuruluÅŸ yıl dönümünü kutlamak, belli bir olayı anmak, ticari bir ürünün tanıtımını yapmak vb. etkinlikler için veya gerçek kiÅŸilerin özel günleri amacıyla PTT de “kiÅŸisel pul uygulamasına 25.10.2005 tarihinde baÅŸlanmıştır.

İlk Manuel Teleks Santralı: 1951 yılında kuruldu.

Ä°lk milletlerarası otomatik görüÅŸme: 1979 yılında  Ä°stanbul’da milletlerarası otomatik telefon santralı kurulmasıyla, milletlerarası otomatik iÅŸletmeye geçildi.

Ä°lk NMT: 23 Ekim 1986 günü ilk olarak Ankara ve Ä°stanbul’da faaliyete geçen NMT sistemi baÅŸlangıçta yalnızca araçlarda kullanıldığı için ülkemizde “araç telefonu” olarak bilindi. Ä°lk çıktığı yıllarda bir ayrıcalık sembolü gibiydi

İlk otomatik teleks santralı: Kasım 1973

Ä°lk özelleÅŸtirme (mülk satışı: 1958 yılında Cahit Akyar PTT Genel Müdürü iken, personelin ikramiyeleri ödenemez. Bütçe-den de gerekli aktarma yapılamadığı için PTT Genel MüdürlüÄŸü, Ankara’da telsiz vericileri bulunduÄŸu için Telsizler diye bilinen ve PTT’ye ait olan araziyi Emlak Kredi Bankasına dev-rederek, PTT personelinin ikramiyeleri için gerekli olan meblaÄŸ temin edilir.

Ä°lk Portreli Pul: 1914 yılında çıkarılan ilk portreli pulda V.Mehmet’in (Mehmet ReÅŸat) portresi bulunuyordu.

Ä°lk Posta Telgraf Mektebi: 4 Ocak 1872 tarihli irade ile Fünûn-ı Telgrafiye Mektebi,  Posta ve Telgraf Mektebi adını almıştır. Bu okulun açılma gerekçesi, Dersaadet ve BeyoÄŸlu telgraflarındaki ÅŸakirtlerin muhabere iÅŸlerini hakkıyla yapmalarına karşın memuriyetin gerektirdiÄŸi telgraf fenni, muamelat, usul-u defteri ve muhasebe gibi konularda pek bilgi sahibi olmamalarıdır.

Ä°lk Pul Basımevi: 1940 yılında kurulan Güzel Sanatlar Matbaasıdır.

Ä°lk Radyo Deneme Yayını: 1927 yılında PTT çalışanlarınca yapılan 5’er kilovat gücündeki vericilerden yararlanılarak gerçekleÅŸtirildi.

Ä°lk resimli Posta Pulu:  Edirne’nin düÅŸmandan kurtuluÅŸu adına 1913 yılında çıkarılan, üzerinde Selimiye Camisinin resimleri bulunan pullardır. Londra’da bastırılmıştır.

İlk Sayısallaşma: 1984 yılında ilk sayısal (dijital) telefon santralı, 1985 yılında da ilk dijital transmisyon sistemleri işletmeye verilmiştir.

Ä°lk Åžehirlerarası Otomatik GörüÅŸmeye BaÅŸlayan Köy: 1984’te kırsal radyo-telefon sistemi yardımıyla Trabzon’un Karlık köyünde gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir.

Ä°lk Telefon Hattı: Posta ve Telgraf Nezareti, SoÄŸukçeÅŸme’deki Nezaret Dairesi’yle, Yeni Cami’deki ahÅŸap postahane binası arasına, tek telli bir telefon hattı çekildi. Ülkemizin kullandığı ilk telefon hattı bu hattır.

Ä°lk Telefon Santralı: Ä°stanbul’da 1911 yılında kuruldu

Ä°lk Telgraf Fabrikası. Ülkemizde telgraf makineleri ve telgraflarla ilgili bir kısım makinenin üretimini hedefleyen ve önce basit de olsa, yurt ihtiyacını karşılamaya çalışan Telgraf Fabrikasının kurulması, Telgraf Müdürü Fevzi Bey'in gayretleriyle Mayıs 1869'da ÅŸimdiki Adli Tıp binasının yerinde bulunan ve “terzihane” adı verilen ahÅŸap binada mümkün olmuÅŸtu.

Ä°lk Telgraf Mektebi: Fünun-u Telgrafiye Mektebi  2 Ocak 1861 (H. 19 C. 1277) tarihli bir nizâmnâme ile açılması kabul edilen okul,  SoÄŸukçeÅŸme’de öÄŸretime baÅŸladı . Okulun ismi Nizâmnâme’de  Fünûn-ı Telgrafiye Mektebi (1861) diye geçse de bazı ikinci elden kaynaklar okuldan  “Telgraf Memur Mülâzimi Mektebi” adıyla söz etmektedir. Bu okul, dönemin telgraf müdürü olan Feyzi  Bey’in önemli bir icraatıdır.

Ä°lk Telgraf Memurları: BaÅŸlangıçta telgraflar, Fransız ve Ä°talyan memurlar tarafından Latin harfleri ile Fransızca olarak gönderiliyordu. Daha iÅŸin başında yabancı uzmanlarla yapılan mukavelelere Osmanlı telgraf memurları yetiÅŸtirilmesi ile ilgili hükümler konulmuÅŸtu . Bu yabancı memurların yanında görevlendirilen ilk Osmanlı muhabere memurlarının kaynağı da Tercüme Odası idi.  Ä°lk muhabere memurlarından Voliç ve Feyzi Efendiler Tercüme Odası kâtiplerindendir. Türkçe haberleÅŸmenin mucidi Mustafa Efendi de Tıbbiyenin son sınıfından Tercüme Odasına girmiÅŸtir.

Ä°lk Telgraf Nazırı: Billuri Mehmet Efendi’dir. 29.03.1855 tarihinde bu göreve gelmiÅŸ 1860 tarihine kadar bu görevde kalmıştır.

Ä°lk veri (data) transferi: 01.01.1974

Ä°lk Yurtdışı Hava Postası: 1926 yılında ilk kez, ülkemizle yabancı ülkeler arasında i􀃻lemek amacı ile hava postaları hizmetine ba􀃻lanmı􀃻tır. Aynı yıl Air France ve Aero Espresso Italiana ile, 1930 yılındada Lufthansa Åžirketleri ile antlaÅŸmalar yapılmıştır.

Ä°lk Yurtiçi Hava Postası: iç hatlarda uçakla posta dağıtımı ilk kez 1934 yılında yapılmaya baÅŸlanmıştır.

Orduda ilk muhabere birliÄŸi; 1882 yılından 1908 yılı meÅŸrutiyet devrine kadar yedi ordunun her birinde “Telgraf-ı Askeri BölüÄŸü” kurulmuÅŸtu. Ancak bu bölüklerin teknik araç ve gereçleri eksikti. Bu sebeple ordunun her sınıfında yeniden teÅŸkilatlandırma çalışmalarına giriÅŸen MeÅŸrutiyet idarecileri muhabere sınıfının ihtiyacı olan teknik araç ve gereçleri Almanya’dan satın almak suretiyle modern bir muhabere sınıfı meydana getirmeye çalışmışlardı. Ayrıca 1910 yılından itibaren bölüklerin adı da yalnız “Telgraf BölüÄŸü” olmuÅŸtu. Almanya’dan satın alınan malzemeler arasında telefonun da yer almasıyla birlikte telefon ilk kez 1910 yılında orduya girmiÅŸtir. Her bölüÄŸün 1’nci ve 2’nci takımları telgraf ve telefonla donatılmıştı. (6 telgraf, 12 telefon ve 21 km kablo)

Osmanlıda ilk şehirlerarası telefon hattı: Osmanlı İmparatorluğu dahilinde ilk kez Mekke ile Cidde arasında şehirlerarası telefon konuşmaları yapılmıştır. Bu iki kent arasında bulunan iki telgraf telinden birisi telefon konuşmalarına ayrılmıştır.

PTT 1990 Yılında, Telekomünikasyon tarihine de önemli katkısı olan bir kültür olayına imza atarak, telgrafçılarımızın Ä°zmir’in iÅŸgalinden baÅŸlayarak, KurtuluÅŸ Savaşımızın sonuna kadar verdikleri tarihî hizmeti anlatan “Milli Mücadelede Türk Telgrafçıları” isimli filmi bir ajansa yaptırmıştır.

Resmi Gazetede yayınlanan Ä°lk Telgraf Mevzuatı: 1860 (R.1276) tarihli Takvim-i Vekayi’de (Defa 582) yayımlanan Telgraf Nizâmnâmesi’dir.

Åžehirlerarası Ä°lk fiber optik kablo, Ankara-Konya arasında döÅŸenmeye baÅŸlanması 10 Nisan 1985

Åžehirlerarası ve milletlerarasına açık ankesörlü umumi telefonlar kurulmaya baÅŸlanması Mart 1982

TBMM PTT Ä°daresinin Ä°lk Bastırdığı Posta Pulu: Bekir Vefa Bey 1922’de Ä°talya’ya gitmiÅŸ Cenova da pul bastırmıştır. Bu pullardan bir bölümü Bozkurt temalı pullardır.

Telgraf ve Telefonda Ä°lk Tekel Ä°hlalleri: Telgraf ve Telefon devlet tekelinde olmasına , özel sektörün ancak izinle bu hizmeti verebilmesine karşılık Hicri 1304’den itibaren tekel ihlalleri gerçekleÅŸmiÅŸtir. Ä°hlallerle mücadele için bazı istasyon ve dairelerde izinsiz olarak kullanılan telefonlar sökülmüÅŸ  Edirne’deki Bulgar Mektebi için Prag’dan gönderilen telefon ve telgraf makineleri müsadere edilmiÅŸ,  Ä°stanbul’a kaçak getirilen üç sandık elektrik edevatı ile iki sandık telefona el konulmuÅŸ, Büyükada’da ahalinin ikametgahları arasında telefon vs. elektrik makineleriyle haberleÅŸmelerinin engellenmiÅŸ,  Kudüs’te Almanya tebaasından Banker Mahil ve oÄŸullarının sahip oldukları banka ve Kudüs dışındaki deÄŸirmenleri arasına çektikleri telefon hattı toplanmış,  Ä°zmir’de maÄŸazası ile fabrikası arasında telefon hattı kuran Fransalı Retakot’un hattı kaldırılmıştır.  

Telgraf ve Telefonla ilgili ilk kanun: 23 Åžubat 1328 tarihinde kabul edilip, 1 Mart 1328 gün ve 1400 Sayılı Takvimi Vekayi’de yayınlanarak yürürlüÄŸe giren “Teati-i Muhaberata Hadim Hususi Elektrik Hututu Hakkında Kanun-ı Muvakkat” 27.01.2000 tarih ve 4502 Sayılı Kanunun 23. Maddesiyle yürürlükte kalmıştır. Adı “Kanun-ı Muvakkat” (Geçici Kanun) olmasına raÄŸmen 88 yıl yürürlükte kalan, 19. yüzyılın çok geri teknolojisi esas alınarak hazırlanan bu kanun-ı muvakkatın bu kadar süre uygulanabilmesi, ne kadar dikkatli ve özenli hazırlandığının göstergesidir.

TURMEOS-1 (Türkiye Marmara Ege Optik Sistemi) ve TURCYOS (Türkiye-Kuzey Kıbrıs Denizaltı Fiber Optik Kablosu) 1994 yılında hizmete verildi.

Türk Telekomünikasyon A.Åž.  24 Nisan 1995 tarihinde kuruldu.

Türkiye Cumhuriyetinin Ä°lk PTT Genel Müdürü: Mehmet Fahri ÅžUNDUR’dur. 11.08.1923-04.02.1934 tarihleri arasında bu görevi yürütmüÅŸtür.

Türkiye GSM teknolojisiyle 23 Åžubat 1994 tarihinde tanıştı. GSM ilk kez Ankara, Ä°stanbul ve Ä°zmir’deki abonelerine hizmet vermeye baÅŸladı. 

Türkiye’nin ilk sayısal telefon santralının, Ankara Kavaklıdere’de hizmete veriliÅŸi 18 Aralık 1984

Türkiye’nin ilk uydusu TÜRKSAT 1-B 11 AÄŸustos 1994 tarihinde uzaya fırlatıldı. 

Türkiyede ve Avrupa’da ilk olarak uydu sistemi üzerinden video konferans görüÅŸmesi 4 Mart 1987 tarihinde gerçekleÅŸti.